طبق تحقیقات مورخان ایده اولین رستوران دنیا در فرانسه توسط یک آشپز فرانسوی ارائه شد. در سال ۱۷۶۰ در زمان لویی ششم در فرانسه شخصی به نام Boulanger مغازه هایی را راه اندازی کرد که درآن ها مدل های متنوعی از سوپ ها را سرو می کرد و مدعی بود برای سلامتی بسیار مفید هستند واسم restaurers را که به معنی تازگی است برای مغازه های خود برگزید.
بنابراین اولین ایده ی افتتاح رستوران مربوط به آقای بولانگر میباشد. اکنون نیز رستوران‌های بسیاری در سراسر جهان با نام بولانگر راه‌اندازی و تاسیس شده است. در سال های ۱۶۰۰ در فرانسه کافه ها برپا بودند و به سرعت در تمام اروپا رواج یافتند.
در شروع فعالیت در این کافه ها قهوه و نوشیدنی های سبک سرو میشد و مردم برای خوردن نوشیدنی های مخلتف به آنجا می رفتند. اما پس از زمان کوتاهی این کافه ها تبدیل به مکانی برای سرو انواع نوشیدنی های الکلی نیز شدند. در نهایت پس از مدتی رستوران های امروزی پدید آمدند.
تاریخچه رستوران در ایران
در طی صد سال پیش، افراد علاقه چندانی جهت برپا کردن رستوران نداشتند و عده ای کار کردن در مهمانخانه و خدمات پذیرایی را پسندیده نمی دانستند به گونه ای که سید مسعود نوربخش با گذری در تاریخچه این مکان ها می نویسد:
در سال های نخست قرن اخیر در ایران توجه چندانی به امر تأسیسات اقامتی و پذیرایی مبذول نمی شد. مسافران داخلی علاقه ای به اقامت در مهمانخانه ها از خود نشان نمی دادند و بیشتر در منازل دوستان و اقوام مقیم می شدند. مسافران خارجی و گردشگران نیز به آن تعداد نبودند که هزینه های این واحدها را تأمین نمایند.
نخستین مهمانخانه ای که به سبک جدید در ایران تاسیس شد ” مهمانخانه نظافت ” نام داشت که در سال 1321 هجری قمری توسط میرزا اسحق خان معزز الدوله در تبریز بپا شد..
حاجی کلانتر ؛ در حوالی باغمیشه؛ سر کوچه میرزا نصرالله – که بعدها دانشسرای مقدماتی و کتابخانه تربیت در آن بنا شد. کاروانسرای بزرگی داشت که به کاروانسرای کلانتر مشهور بود.
این کاروانسرا از طریق ارث به میرزا اسحق خان ؛ کدخدای باغمیشه تعلق گرفته بود که او آنجا را خراب کرد و ساختمانی با اتاق های متعدد و آشپزخانه و سالن غذا خوری ایجاد کرد و نام آنرا ” مهمانخانه نظافت ” نهاد.
در اطلاعیه ای که در بیست و پنجم شعبان 1321 هجری قمری درباره آغاز به کار این مهمانخانه منتشر شده نکاتی درباره پذیرایی از مهمانان و دادن غذا به بیرون نوشته شده بود که در آن زمان به کلی تازگی داشت.
انواع غذاخوری در فرهنگ ایرانی
سفره خانه
سفره‌خانه یا رستوران سنتی دسته ای از رستوران با محیط و معماری سنتی ایرانی است که در آن خوراکهای سنتی ایرانی طبخ و ارائه می‌شود.
طباخی
طباخی (در اصطلاح عامیانه: کله‌پزی) گونه‌ای از غذاخوری سنتی ایرانی است که در آن غذاهای سنگین و پرحجم مانند کله‌پاچه، خوراک مغز، خوراک زبان و … ارائه می‌شود.
.دیزی سرا
مکانی است که به صورت تخصصی و حرفه‌ای به عرضه و توزیع نوعی خوراک سنتی ایرانی به نام دیزی(آبگوشت) می‌پردازد. و معمولاً در ظروف های سفالی و لعابدار پخته و سرو می‌شود که به دیزی سنگی مشهور است آبگوشت (شوربا یا دیزی یا پیتی) یکی از غذاهای ایرانی است.
چایخانه
از مکان‌هایی است که عموماً به عرضه ی چای و دمنوش‌های ایرانی و گاه شرقی در غالبی خاص یا سنتی مانند استکان کمر باریک و رسوم خاص ارائه می‌دهد. امروزه با گسترش کافه و کافی شاپ‌ها این مکان‌ها از رونق افتاده است.
چلوکبابی
چلوکبابی محل طبخ و صرف انواع چلوکباب و خورش‌های ایرانی یا جگر و دل و قلوه گوسفندی است.
انواع رستوران
رستوران ها از دیدگاه نوع مشتریان، قیمت خوراک‌ها و کیفیت خدمات قابل ارائه، اغلب به دو دسته تقسیم می‌شوند: دستهی اول، غذاخوری‌های بی‌تکلف و با قیمت ارزانتر هستند که بیشتر مشتریانشان از ساکنین همان محل هستند یا در همان محدوده کار می‌کنند. در این‌گونه غذاخوری‌ها، میهمانان بیشتر با لباس‌های معمولی و غیررسمی در غذاخوری حاضر می‌شوند. دستهی دوم غذاخوری‌های گران‌قیمت هستند. در این‌گونه غذاخوری‌ها، بهای خوراک‌ها و خدمات بالاست و بسته به عرف و فرهنگ جوامع گوناگون، میهمانان با پوشاک رسمی یا نیمه‌رسمی حضور می‌یابند.
عرضه غذا در رستوران با همکاری همهی کارمندان رستوران انجام می‌شود. ارائه خدمات غذاخوری، ارائه منو و دریافت سفارش از میهمانان و سرو غذا به مشتریان، تحویل صورت‌حساب، دریافت وجه و در پایان مرتب‌ساختن و نظافت میز از وظایف کارکنان رستوران است. طبخ غذا نیز از وظایف آشپزها به‌شمار می‌آید.
غذاخوری سلف سرویس گونه‌ای از رستوران است که در آن خود میهمانان از خود پذیرایی می‌کنند. هم‌چنین، غذاخوری‌ها ممکن است گونهی ویژه‌ای از خوراک‌ها را عرضه کنند، مانند خوراکهای دریایی، خوراکهای گیاهی یا خوراکهای ویژهی ملل گوناگون (مانند رستوران ایرانی، چینی، لبنانی و … ).